Tien Eindhovense startups zijn bekroond met de Gerard & Anton Award 2016. Volgens de jury van de prijs hebben deze tien alles in zich om in de voetsporen van Gerard en Anton Philips te komen, 125 jaar geleden de eerste echt succesvolle startup in deze regio. Elke dag brengen we er een in beeld. Vandaag: Microsure.
Hier alles over de Gerard & Anton Awards
Door Gaiwa Slooten
Het genezen van lymfoedeem: in de medische wereld klinkt dit als toekomstmuziek. Maar startup Microsure uit Eindhoven laat zien dat dit mogelijk wordt, met behulp van een assisterende robot. E52 spreekt met Ferry Schoenmakers, één van de ontwikkelaars.
De jury:
“De TU/e heeft al veel successen gezien in robotica. Microsure is een spinoff die een technologie levert voor een werkelijke verbetering van de kwaliteit van leven, gebaseerd op de kennis die binnen de universiteit werd ontwikkeld.”
Glunderend laat Schoenmakers het eerste prototype van Microsure zien. Dit model is in het Universitair Medisch Centrum in Maastricht uitvoerig getest op ‘siliconenvaatjes’, en later ook op dieren. “Kijk, deze vaatjes zijn aan elkaar gehecht”, vertelt Schoenmakers trots, wijzend naar zijn hand waar extreem kleine stukjes siliconen liggen die aan elkaar gehecht zijn. Schoenmakers heeft zelf leren hechten met de robot, al gaat het niet zo soepel als wanneer chirurg René van der Hulst dat doet.
De start?
Hoofd afdeling Plastische en Reconstructieve Chirurgie in het AZM René van der Hulst en diens collega Tom van Mulken vroegen aan de TU/e om een robot te ontwikkelen die zich richt op microchirurgie. De oude vertrouwde Davinci (een veel gebruikte operatierobot) bleek ongeschikt te zijn voor deze operaties. Dit apparaat, dat ruim 600 kilo weegt, was te groot en te grof. Er moest een zo compact en goedkoop mogelijke robot worden ontwikkeld die zich richt op microchirurgie. “Van der Hulst vreesde voor zijn baan, aangezien mensen na hun vijftigste een minder vaste hand hebben en microchirurgie dus vrijwel onmogelijk wordt.”
Werktuigbouwkundige Raimondo Cau promoveerde op de mechanische constructie en is nu met zijn bedrijf Microsure, waar Carmen van Vilsteren, Ferry Schoenmakers en Tom van Mulken ook toe behoren, bezig om de robot op de markt te brengen.
“We hebben operaties bijgewoond om te kijken wat de problemen zijn van chirurgen. Het scheelt dat ik tegen bloed kan”, lacht Schoenmakers. “We stonden ervan te kijken hoe vol de operatiekamers staan. Ons apparaat kan niet veel ruimte in beslag nemen en een chirurg mag niet over de kabels struikelen. Ook de steriliteit is van groot belang.”
Hoe werkt het?
Het apparaat bestaat uit twee robotarmen en twee ‘joysticks’ die de chirurg bestuurt. De robotarmen die de instrumenten vasthouden worden onder de microscoop geplaatst. Zes assen maken de bewegingen van de hand mogelijk, en daarbij ook een knijpbeweging waar het ziekenhuisgereedschap mee kan worden bediend. Via de joysticks bedient de chirurg de robotarmen. Ongewenste trillingen worden eruit gefilterd en bewegingen worden verkleind. Met een voetpedaal kan de snelheid worden vertraagd of de beweging worden stopgezet. “Een chirurg kan pauzeren en handelingen stap voor stap uitvoeren.”
Is dit eigenlijk wel een robot te noemen? “Nee”, lacht hij. “Het is eigenlijk niets anders dan een dom apparaat dat de bewegingen van de chirurg kopieert. Het woord robot is eigenlijk verkeerd.”
Belangrijkste doel?
De belangrijkste focus van het apparaat ligt op de genezing van lymfoedeem, een ophoping van lymfevocht in bijvoorbeeld een arm. De oorzaken zijn uiteenlopend, bijvoorbeeld na een operatie, bestraling, infectie of zelfs medicatie. Ook vrouwen met borstkanker hebben daar regelmatig last van na het verwijdering van een lymfeklier. “Artsen durven zich niet aan deze operatie te wagen. Een lymfevaatje is klein en teer weefsel. Het gaat dan om vaatjes met een diameter van 0,3 tot 0,8 millimeter. Ter vergelijking: een bloedvat is vier keer zo groot. Normaal gesproken kan weefsel kleiner dan 1,5 millimeter niet meer geopereerd worden met de hand. Ook voor het herstellen van fijne bloedvaatjes en zenuwen, bijvoorbeeld binnen de neurologie en vaatchirurgie, kan de robot gebruikt worden om nieuwe behandelingen mogelijk te maken.”
Tegenstanders zijn er zeker, beaamt Schoenmakers. Op conferenties worden zij met hen geconfronteerd. “Het zijn vooral oudere chirurgen die denken dat een robot geen meerwaarde heeft, omdat ze in het verleden altijd met hun handen hebben gewerkt. Als we beginnen over lymfevaten, geven ze ons toch gelijk. Op dit moment zijn er nog maar een handvol chirurgen die het zonder robot kunnen, met wisselende resultaten.” Ook geld speelt een rol. Toch is de robot relatief goedkoop met zijn twee à drie ton. De Davinci kost 1,7 miljoen met jaarlijkse onderhoudskosten van 150.000 euro.
Microsure is in gesprek met verschillende geïnteresseerde ziekenhuizen. Het AZM heeft het eerste systeem al aangeschaft.
Een grote uitdaging voor de startup is de communicatie met de twee chirurgen. Vaak ontstaan er misverstanden. Schoenmakers zegt dat dit het moeilijkste onderdeel is. “Het blijft zwaar, maar de samenwerking wordt steeds beter. Wij worden medisch meer onderlegd, zij wat technischer.”
Toekomst?
In de verre toekomst verdient het apparaat wel de naam ‘robot’. Tenminste, dat is waar Schoenmakers op hoopt. Een robot met kunstmatige intelligentie, waarmee een robot zelf mee kan kijken, beoordelen en stomme fouten van een chirurg kan voorkomen of zelfs onderdelen kan overnemen, ziet hij wel zitten. Af en toe experimenteert het team daar al mee. “Ik schat dat dit over twintig jaar wel mogelijk is.”
Op dit moment is het grootste doel het apparaat te laten voldoen aan de medische certificering en het wereldwijd op de markt te brengen. “Microchirurgie is booming business, dat merk ik op de conferenties die we bezoeken. Een directe concurrent hebben we nog niet, maar we voelen wel de druk om vaart te maken.” In 2017 staat de eerste lymfoedeem operatie op de planning. “Als dat lukt hebben we er een nieuw vakgebied bij.”
Als je dit artikel leuk vindt, lees dan ook:
