Morgen is beter.
In een wekelijkse column, afwisselend geschreven door Maarten Steinbuch, Carlo van de Weijer, Daan Kersten en Lucien Engelen, probeert E52 uit te vinden hoe de toekomst eruit zal zien. De vier columnisten zijn – naast hun ‘normale’ baanbrekende werk – verbonden aan SingularityU The Netherlands, de organisatie die zich richt op het verspreiden van kennis over technologieën die oplossingen voor de problemen van onze tijd kunnen leveren. Deze zondag is Carlo van de Weijer aan de beurt.
Door Carlo van de Weijer
Automatisering heeft in de vorige eeuw een enorme slag geslagen in de werkgelegenheid voor de onderklasse. Echter is de werkeloosheid over de lange termijn daardoor niet specifiek toegenomen. Door verbetering van scholing is het gemiddelde opleidingsniveau enorm gestegen over de laatste 100 jaar, een prestatie van jewelste. Overigens zonder dat de gemiddelde mens van nature slimmer wordt, daarvoor zouden slimme mensen meer kinderen moeten maken dan de minder slimme en dat blijkt eerder omgekeerd het geval. Ander zorgpunt.
Maar de huidige golf van automatisering is meer reden tot zorg, want ten eerste komt hij veel sneller, en ten tweede treft deze golf vooral de middenklasse. Had je vroeger 20 man op HR, werken er nu één of twee, ondersteund door een HR softwaretool. Administratie, belasting-afhandeling, vergunning opstellen, allemaal typische middenklassebanen die blijken veel beter door een computer gedaan te kunnen worden. Banken, nog zoiets. Wat doen die mensen allemaal? Als je toegevoegde waarde is om regels toe te passen dan zij bevreesd. Van alle white collar jobs kan naar schatting nu al ruim de helft beter gedaan worden door een computer en dat wordt alleen maar meer.
Dat drijft de middelklasse in het nauw. In de onderklasse valt niet veel meer te automatiseren. Stratenmakers, loodgieters, kapsters, horecapersoneel hoeft niet veel te vrezen. De bovenklasse drijft steeds meer op creativiteit en ook daarmee zit je voorlopig nog wel veilig, dat is het moeilijkst te automatiseren. Maar daartussen… Die veilige middenklasse waar de westerse wereld op is gebouwd krimpt sneller dan voorzien. En een middenklasse in het nauw maakt rare sprongen. Die loopt erg graag achter loze beloften aan van presidentskandidaten aan die nog teruggrijpen naar een situatie van voor globalisering en automatisering. Een situatie die niet meer terugkomt. En die mensen in het nauw weten dat ze fout zitten want ze durven er niet eens voor uit te komen als ze in een peiling worden gevraagd naar hun stemgedrag, en dat is begrijpelijk. Dat mensen achter een illusie aan lopen is hen niet te verwijten, overigens. Het heeft ons ooit gevormd. Lees het boek van, of beter, youtube een keer een half uur over Yuval Harari’s “Sapiens” en je begrijpt dat de mens de andere diersoorten heeft weten te ontstijgen juist door roddel, achterklap en het verzinnen van fictieve figuren en verhalen. Dus dat zit er evolutionair ingebakken, dat krijg je er niet meer uit. Daar zijn complete religies, monetaire stelsels en maatschappijen op gebouwd.
De verkiezing van Trump als president past daarin. Men weet best dat het niet klopt wat ie zegt, maar als we het allemaal geloven en er achteraan lopen werkt het prima. En dus werd de globalisering even flink in het gezicht geslagen door de democratie. Maar daar wordt toch buiten het voldongen feit van globalisering gerekend, die zal zeker niet knock-out gaan. Vroeger werd 95% van de wereldwijd verkochte producten in het westen geproduceerd. Een Chinees of Zimbabwaan had niet de kennis en middelen om een auto of telefoon te bouwen, die lag goed beschermd aan de noordwestelijke kant van de wereld. Die muur werkte wel. Maar kennis is gedemocratiseerd en je houdt je markt niet kunstmatig in stand met handelsbeperkingen, dan kopen wij onze producten gewoon ergens anders. Ik ben wel wat bezorgd voor wat er gebeurt als het besef dat de globalisering niet te stoppen is en het isoleren tot nog meer economische ellende leidt indaalt bij de kiezers. Ik geef het maximaal een jaar of 2-3.
Je kunt je beter concentreren om die vermaledijde middelmaat te ontstijgen; koester je creativiteit, en laat het aan de regels houden over aan de computer, die kan dat veel beter. “Noch tot de bovenste laag noch tot de onderste laag behoren” zo definieert de Dikke van Dale middelmaat. Zonder te willen stellen of ik daar nou zelf toe behoor of niet, heb ik nooit veel mee gekund met al die middelmaat, stuur mij maar met de onderste laag of de bovenste laag op stap, in die volgorde.
